ميزگرد: نهضت اسلامي افغانستان؛ ديروز،امروز و فردا

گزارشگر: نقيب الله حميد

جمعيت اصلاح براى روشن شدن ابعاد مختلف اين نهضت و قهرمانى ها و رشادت هاى اعضاى مبارزآن ميزگردى را تحت عنوان: نهضت اسلامى افغانستان؛ ديروز، امروز و فردا، در تالار سيدجمال الدين افغانى واقع حوشحال مينه به تاريخ 19 جوزا به راه انداخته بود كه در آن جمعى از آگاهان و كسانى كه در بذرافشانى نهضت اسلامى حضور داشتند وفراز وفرود تحولات و كشاكش را لمس كرده بودند درحضور جمعى بزرگ از استادان، محصلان، متعلمان و مردم مسلمان افغانستان به صحبت پرداختند و به سوالات حضار پاسخ ارايه فرمودند.

محفل كه توسط محترم استاد عبدالوهاب عابد گردانندگى مى شد درست ساعت4 : 2 بعد از ظهر با تلاوت آيات قرآن كريم توسط نقيب الله حميد آغاز گرديد.

شما در كنار مبارزان اسلامي هستيد:
سخنران نخستين محفل محترم شخصيت جهادى انجنير احمدشاه احمدزى  رئيس حزب اقتدار اسلامى افغانستان ويك تن از اعضاى نهضت اسلامى كشوربود كه ايشان حضار را به تحسين گرفتند كه امروز و در اين ساعت در كنار و در مجلس فعالان و مبارزان اسلامى قرار دارند و به آنان خطاب نمودند كه بايستى از گذشته الگو گيرند و بياموزند.
حاكمان هميشه از اسلام استفاده سياسي كرده اند:
ايشان در ادامه صحبت خود فرمودند كه تا هنوز هيچ حاكمى در اين كشور نيامده است كه به اسلام خدمت كرده باشد و تنها حاكمان براى نفع شخصى و بقاى قدرت خود از اسلام استفاده سياسى مى كرده اند و نظام خود را صبغه دينى مى دادند.

اوضاع اجتماعي درآن وقت مطلوب نبود:
محترم انجنيرصاحب اشاره ى به اوضاع اجتماعى دهه چهل و پنجاه كردند و فرمودند كه در آن زمان وضع اجتماعى نامطلوب بود، اخلاق مردم بخصوص درپوهنتون ها به نسبت امروز بدتر بود، حجاب اسلامى به دوربين ديده نمى شد و زنى كه خود را با حجاب مى آراست مورد تمسخر قرار مى گرفت و ما پيوسته اجتماعات خود را مخفيانه برگزار مى كرديم و در آن وقت بر ضد نظام سلطنتى حرف زدن ديوانگى حساب مى شد.
كمونست ها همه چيز داشتند ولي نهضت اسلامي هيچ امكانات نداشت:
در خدمت كمونست ها امكانات وجود داشت و پشتوانه قوى خارجى داشتند، ولى نهضت اسلامى جز قوت ايمان و سلاح عقيده هيچ امكانات مادى نداشتند كه در راستاى پيشبرد اهداف خود از آن استفاده مى كردند و امروز عين حالت بالاى نهضت هاى اسلامى آمده است.

داووخان بدون تحقيق اعضاي نهضت اسلامي را شهيد كرد:
داوودخان از يكسو انسان پاك بود و آلوده به مفاسد نبود، اما از سوى ديگر، در برابر اعضاى نهضت اسلامى جفا كرد و بدون تحقيق حكم اعدام اعضاى آن را اعلام كرد.

وضع كنوني براي ما ذلت بار است:
محترم انجنيراحمدزى به اوضاع امروزى كشور تماس گرفته و آنرا نامطلوب خوانده فرمود: من اين وضع را ذلت بار براى خود و مسلمانان ميدانيم، و اعضاى نهضت شهيد شدند، اما رسالت خود را ادا كردند و ما مانديم و گرفتار زندگى ذلت بار شديم و شما جوانان خاموش نباشيد براى اسلام كار وفعاليت نماييد تا فردا مثل ما اظهار ندامت نكشيد و قسم مى خورم كه اسلام آمدنى است و در اين سرزمين حاكم مى گردد.
ما و جهان اسلام  بايد افتخار نمايد كه مردانى داشتيم كه به خاطر اسلام جام شهادت نوشيدند و ما را خداوند توفيق رفتن به راه آنان را نصيب نمايد.

نهضت اسلامي از آغاز تا امروز:
اين موضوع صحبت محترم وحيد مژده، كارشناس امورسياسى كشور بود.
جناب مژده فرمودند كه آنگاه نام از نهضت اسلامى مى گيريم خاطره هاى در ذهن ما مجسم مى شود كه مى توان از آن يك كتاب نگاشت.
نهضت اسلامي مايه چالش براي اتحاد جماهيرشوروي:
محترم مژده در ادامه صحبت خود فرمودند كه نهضت اسلامى افغانستان با گذشت هر روز و به اثر فعاليت هاى مدام خود رشد مى كند و به عنوان يك چهره و عامل چالش برانگيز براى اتحاد جماهيرشوروى تبديل مى شود و به سرعت در ميان مردم نفوذ مى كند و حكومت وقت متوجه مى شود و براى سركوبى و جلوگيرى از رشد بيشتر آن دست به كار مى شود و كودتاى كمونست ها نيز به همين منظور راه مى افتد.

سقوط حكومت نجيب به آساني صورت نگرفت:
محترم مژده صاحب به ادامه صحبت خود گفتند كه تصور نشود كه حكومت نجيب به آسانى سقوط كرد، بلكه ملت يك ونيم مليون شهيد دادند و مردم آواره شدند و تا بالاخره مجاهدين پيروز گرديدند، اما.

غرب جفا كرد:
زيرا در آوان جهاد كمك كرد، ولى پس از پيروزى، نمى خواست كه حكومت اسلامى اى تحقق يابد به عنوان سرمشق و نمونه قرار گيرد و تا نيروى ايمان به عنوان يك قوه براى سركوبى ستمگران باقى نماند.
اما متأسفانه به اثر ضعف مديريت رهبران ما و عدم پرداختن به جهاد در برابر خواهشات نفس، ملت شاهد ثمرات واقعى جهاد قرار نگرفتند و اين حالت به وجود آمد و هركدام از رهبران ما چنان تصور داشتند كه اگرمن حاكم شوم اسلام حاكم است وهريك به فكر رسيدن به حاكميت خود بود و امروز ما به ذلت دچار شديم و نام شهداى خود را كه صادقانه جان باختند گرفته نمى توانيم و اگر نام بگيريم دشنام داده مى شويم، اين نهايت ذلت است.

دستاوردها و كاستي ها:
اين عنوان صحبت محترم محمد زمان مزمل، كارشناس امورسياسى و يكتن از فعالان نهضت اسلامى افغانستان بود.

عناصر پيروزى ما چيست؟
محترم استاد مزمل به سه خصوصيت ملت ما اشاره كرد كه در واقع عامل پيروزى در همه عرصه هاست:

1_ تدين ملت؛ 2- فطرت آزاد؛ 3- و تاريخ.
ولى در كنار اين سه خصوصيت، ما افغانها سه عيب هم داريم كه ما را هميشه رنج ميدهد: 1- پايين بودن سطح علم  وفرهنگ؛ 2- تكرار ناكامى سياسى؛ 3- كثير الملت بودن ما كه در ميان همسايه هاى مختلف داريم.
دستاوردها چه بود؟

محترم استاد زمان مزمل به دستاوردهاى نهضت ماده وار چنين اشاره كرد:

1_ در افغانستان اسلام به عنوان پيام سياسى مطرح شد.
2_ نهضت اسلامى در جهان اسلام بود و درافغانستان نيز بذر آن افشانده شد.
3_ براى ملت روحيه دفاع از اسلام احيا گرديد.
4_ به قيمت هجرت وجهاد از اسلام دفاع صورت گرفت ونظام كمونيزم فروپاشيد.
5_مجاهدين ما اسلام را چنان مطرح كردند كه دنيا را به اضطراب واداشت و اسلام را به نام يك فكر مطرح كردند.
و امروز در جهان چنان تصور وجود دارد كه يك امريكا در جهان است و ديگرى فكر اسلامى.
6_ اسلام به حيث عامل روابط ميان ملت ها قرار گرفت.
كاستي ها چه بود؟
استاد به كاستى هاى نهضت اسلامى اين گونه تماس گرفتند:
1_ آغازكار قبل از پختگى
2_ مقابله با چلنج نظامى قبل از رسيدن به پختگى
3_ اتخاذ مركز در ماحول بيگانگان مثل پاكستان و …
4_ تعدد احزاب اسلامى در حال حاكميت شرايط اضطرار
5_ غفلت از دسايس و توطيه ها
6_ شكست در عرصه مديريت و رهبرى
7_ نداشتن پلان تطبيق عملى اسلام
8_ عدم توجه به رشد فرهنگى ملت
9_ تحزب به قيمت وحدت ملى و مصالح ملت
10_ داخل شدن تدريجي حركت در ميدان كمكشهاي قومي گنديده.

اما مأيوس نشويد:
آگاه باشيم كه در افغانستان نظام اسلامى حاكم مى گردد، اگر خداى خود را فراموش نكنيم.

اولين فعاليتهاي اسلامي در زمان ظاهرشاه:
سخنران ديگر محفل محترم اكاديميسن عبدالاحد عشرتى يكى از نويسندگان برجسته كشور و يكتن از هسته گذاران نهضت اسلامى در افغانستان بود.
ايشان ضمن صحبت خود فرمودند كه سه حركت مستقل به نام نهضت اسلامى اساس يافته بود:

اول- در سال 1312 هـ ش كه اولين مجلس خود را در قول آبچكان در سرقبرستان ها تدوير كرد و به خاطرى ما به قبرستان رفتيم كه رژيم گمان نمايد كه اينها مرده ى را دفن مى كنند.

دوم- در سال 1331 شروع مى شود كه در آن پوهاند غلام محمد نيازى، عبدالعزيز فروغ، وفى الله سميع، استاد برهان الدين ربانى، دكتور موسى توانا، شفيق وجدان و سميع الدين شركت داشتند و اين حركت در پوهننځى شرعيات پوهنتون كابل اساس گذاشته شد.
حركت سومى فعاليت هاى منهاج الدين ګهیځ بود كه جريده را به نام ګهیځ نشر مى كرد و من با بيست و يك نام مستعار در آن مى نوشتم و با ګهیځ همكارى مى كردم، چون برادران تقسيم شده بودند كه كى ها در عرصه مطبوعات كار نمايند  وكى ها در عرصه تدريس و …

(استاد عشرتی این سخنان را در مورد تاریخچه نهضت اسلامی در حالی بیان میدارد که هنوز کشمکش بر تاریخ آغاز نهضت و پایه گذاران اصلي آن پا بر جا ميباشد. جمعيت اسلامي به رهبري پروفيسور برهان الدين رباني سال 1336 ش را سر آغاز نهضت دانسته اين افتخار را عمدتاً به استادان پوهنځی شرعيات به رهبری پوهاند غلام محمد نیازی مرحوم منسوب می سازد، در حالیکه حزب اسلامی به رهبری انجینر حكمتیار این افتخار را به محصلین پوهنتون کابل به رهبری عبدالرحیم نیازی مرحوم منسوب دانسته و سال آغاز آنرا ۱۳۴۸ ش معرفی می نماید.

البته کار خوبی خواهد بود اگر شاهدان عيني آن زمان و مؤرخان محترم ما قضيه تاريخچۀ نهضت  اسلامي افغانستان را با تفصيل بيشتر بر رسي نموده روي زواياي تاريك آن روشني بيافگند. اما مقصد از تدوير سيمينار به هيچ صورت بيان تاريخچۀ نهضت و يا ترجيح يك روايت بر روايت ديگر نبوده است تا نزد دوستان ما كه درين رابطه بيشتر حساس اند، سؤ تفاهماتي بوجود نيايد.

مقصد اساسي گردانندگان برنامه آشنايي نسل جوان با آرمانهاي نهضت اسلامي مي باشد.)

مجال براي حضار:
بعد از صحبت اين چند تن از آگاهان عزيز مجال براى حضار داده شد تا سوالات و تعليقات خود را مطرح نمايند كه جمعى زيادى از جوانان سوالاتى را پيرامون نهضت اسلامى افغانستان مطرح كردند كه مهمانان برنامه براى هريك پاسخ قناعت بخش ارايه فرمودند.

ارزيابي و نتيجه گيري مجلس:
در اخير محترم استاد نصيراحمد نويدى رئيس شوراى مركزى جمعيت اصلاح پس از اظهار تشكر از مهمانان عزيز و حضار گرامى، فرمودند كه تاريخ نهضت اسلامى، تاريخ درخشان است با همه فرازو فرودش و بايد پيوسته آن را خواند.
ايشان در ادامه صحبت خود فرمودند كه از اعضاى نهضت اسلامى تعدادى شهيد شدند وكامياب رفتند و بخشى هم زنده هستد با همان آرمان جهادمقدس  وفادار ماندند كه اينها نيز از جمله كاميابان اندو اما برخى هم مصحلت را بر فكر ترجيح دادند و در بازى هاى سياسى گيرآمده اند.كه اينها در زمره ناكامان مى اّيند.

پيام مجلس:
استاد مختصر به پيام هاى مجلس اينگونه تماس گرفتند:
1_ بدترين چيزى كه نهضت آن را ديد و براى او صدمه وارد كرد همانا اختلاف بود  و دورى از اختلاف و رو بردن به مناهج وحدت زا  عامل نجات است.
2_ دورى از مصحلت پسندى به ويژه در عرصه سياست
3_ ضرورت به يك تربيت متوازن و مستدام داريم كه با يك برنامه و منهج متوازن كه در آن هم به فكر و هم به قلب اهميت دهد پيشبرده شود.
4_ استفاده درست از تجارب گذشته صورت گيرد.
استاد حرفهاى خود را با يك جمله تاريخى امام حسن البنا كه آن جمله عامل نجات و رستگارى است خاتمه بخشيد و فرمودند: امام شهيد مى فرمايد: راه  پيروزى سه قوه است: 1- قوه ايمان؛ 2- قوه اخوت – كه اين قوه را ما افغانها از  دست داده ايم-؛ 3- و بازوو سلاح.
اگر در افغانستان مى خواهيم كه نهضت داشته باشيم بايد اين سه قوه را در  نظر گيريم.
پايان مجلس:
مجلس درست ساعت30: 5 عصر با دعاى محترم استاد عبدالوهاب عابد  مسئول جمعيت اصلاح در زون مركزى كابل پايان يافت.